EĞİTİMİN YATAY BOYUTTAKİ HEDEFLERİ

Hedeflerin yatay boyutunu oluşturur. Eğitim öğretimde hedefler basitten karmaşığa kolaydan zora ve bilinenden bilinmeyene birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı (taksonomik) olarak sıralanır.

            Taksonomi tasnif ederek dağıtma, sınıflandırma demektir. Öğretim amaçlarının bu anlamda en uygun sınıflandırması BLOOM tarafından yapılmıştır. BLOOM’un sınıflamasının temel özelliği öğretmene; “öğretim sonunda öğrencide ne tür değişiklik olacaktır?” sorusuna cevap bulmada yardımcı olmasıdır.

            Öğretim programı hedeflerinin aşamalı sınıflaması üç alanda yapılmaktadır. Þ

A)    BİLİŞSEL (Kognitif) ALAN

B)    DUYUŞSAL (Efektif) ALAN

C)    DEVİNİMSEL (Psikomotor) ALAN

1)      BİLİŞSEL (KOGNİTİF) ALAN: Þ Öğrenilmiş davranışlardan zihinsel yönü ağır basanların kodlandığı alandır. Bu alan; bilginin edinilmesi ve uygulanması ile ilgilidir. Bireyin zihinsel süreçlerle ilgili olarak okuduğunu anlaması, problem çözmesi, kavram bilgisi gibi özellikleri kapsar. Bireyin zihnindeki kimyasal bilgi kodlamasıyla alakalıdır. Bu alan BLOOM tarafından kodlanmıştır.

Aşamalı olarak 6 ana basamağa ve her basamakta alt basamaklara ayrılmıştır. Bu alandaki hedefler ve davranışlar basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı olarak şöyle sıralanmıştır Þ

A)    BİLGİ (Hatırlama-Tanıma)

→ Kavramlar (Terimler) Bilgisi

→ Olgular Bilgisi

→ Araç ve Gereçler Bilgisi

→ Alışılar (Teamüller) Bilgisi

→ Yönelimler ve Aşamalı Diziler Bilgisi

→ Sınıflamalar ve Kategoriler Bilgisi

→ Ölçüler Bilgisi

→ Yöntem Bilgisi

→ İlke ve Genellemeler Bilgisi

→ Kuram ve Yapılar Bilgisi

           

BİLGİ BASAMAĞINDA HEDEF ve DAVRANIŞ YAZMA: Þ Bir basamakta herhangi bir nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin GÖRÜNCE TANIMASI, SORUNCA SÖYLEMESİ yada EZBERDEN AYNEN TEKRAR ETMESİ gibi davranışları kapsar. Bilgi düzeyi önceden öğrenilenleri HATIRLAMA yada TANIMAYA dayanır. Bu basamakta anlamını ve mantığını bilerek tanıma, söyleme ve ezberden söyleme vardır. Öğrenci öğretim etkinlikleri sonunda prensipler, listeler, tasnifler ve ölçüler, teoriler ve olaylar hakkında “BİLGİ” sahibi olur.

Bilgi düzeyinde hedef yazılırken cümlenin sonuna; “bilgisi, hatırlayabilme, tanıyabilme” sözcüklerinden birisi gelmeli, dersin adı, düzeyi belirlenmeli ve sınırlama konulmalıdır.

            Bilgi düzeyinde hedefler davranışa çevrilirken cümlenin sonuna “yazma/söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme, doldurup yazma, tanımlama, kopya etme, isimlendirme, sıraya koyma, gösterme, altını çizme, ifade etme, tekrarlama, ölçme, ezberleme, betimleme” gibi söz veya söz öbekleri getirilmelidir.

ÖRNEKLER Þ ( Bilgi Düzeyinde Hedefler)

 → Maddelerin çeşitlerini sınıflama bilgisi

→ Sosyal Bilgiler dersi ile ilgili temel kavramların anlam bilgisi

→ Fen Bilgisi dersinde belli başlı kavramların anlam bilgisi

→ Sosyal Bilgiler dersi ile ilgili belli başlı olgular bilgisi

→ Fen Bilgisi dersindeki başlıca buluşlar bilgisi

→ Hayat Bilgisi dersinde geçen temel araçlar bilgisi

→ İlimiz ve Bölgemizi tanıyalım ünitesinde geçen temel sınıflamalar bilgisi.

            (Bilgi Düzeyinde Davranışlar)

→ Verilen bir tanımın doğru yada yanlış olduğunu yazma / söyleme...

→ Bir dizi kavramla bir dizi tanımı eşleştirip işaretleme...

→ Yeryüzü şekli, iklim, bozkır, maki kavramlarının tanımlarını derste geçen

ifadesiyle yazma / söyleme...

→ Verilen bir tarihi olgunun geçtiği zamanı tarih şeridinde işaretleyip gösterme,

→ Kroki, plan, harita ve pusula gösterilince adını yazma / söyleme...

→ Bilimsel yöntemin basamaklarını sırasıyla yazma / söyleme...

→ Laiklik teriminin tanımını söyleme.

→ Maden devrine adını veren buluşları sıra ile yazma...

Ayrıca şu sorularda bilgi düzeyini ölçmeye yöneliktir Þ

→ İstanbul’un fethi kaç tarihinde olmuştur?

→ Ülkemizin en geniş orman alanı hangi bölgemizdedir?

→ Darwin kuramının genel özelliklerinden üç tanesini yazınız?

→Verilenler içinden eğitimin tanımını seçip işaretleyiniz?

B)    KAVRAMA( Açıklayabilme-Yorumlayabilme)

→ Çevirme

→ Öteleme

→ Yorumlama

            Bu düzey öğrencinin daha çok öğrendiklerini kullanarak bilgi üretmesi ile ilgilidir. Kavrama düzeyinde, bilgi düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci tarafından özümsenmesi, kendine mal edilmesi, anlamının yakalanması söz konusudur. Burada  bilginin TRANSFER edilmesi gerekmektedir. Transfer türü öğrenmelerde yalnız başına ezberleme, anımsama ve tanıma yoktur. Bunlara ek olarak ve onların üstünde yeni bir anlatım biçimine çevirme, yeni bir grafiği yazılı yada sözlü olarak açıklama, bir olgunun nedenini, niçinini, nasıl ve niye olduğunu kendi cümleleriyle gerekçe göstererek açıklama, yeni örnek verme, verilenlerin geçmişini ve geleceğini kestirme vardır.

            Bu aşamada öğrenci öğretimin sonucunu kendi cümleleriyle ifadelendirmeli, teşhis etmeli, örneklemeli, açıklamalı ve sınıflandırmalıdır.

            Kavrama düzeyi kendi içinde çevirme, yorumlama ve öteleme olarak aşamalı şekilde üç alt basamağa ayrılır Þ

 • ÇEVİRME Þ Bu basamakta; verilerin grafiğe, grafiklerle gösterilenleri yazıya yada sözel anlatıma, şekle; şekille verilenleri grafiğe, söze, yazıya; yazıyla verilenleri şekle, grafiğe anlamını bozmadan çevirme bu basamağın kapsamı içindedir. Türkçe verilen bir iletişimi yine başka sözcüklerle Türkçe’ye, Fransızca veya Almanca’ya çevirme bu basamakta istenilen davranışlardır. Yalnız veriler ve istenilenler öğrenci için yeni olmalı yani derste işlenmemiş olmalıdır. Bu basamakta hedef yazarken hedef cümlesinin sonunda “istenilen anlatım biçimine çevirebilme” ifadesi bulunmalıdır. Hedeflerde davranışa çevrilirken cümlenin sonunda “seçip işaretleme, grafiğini çizip gösterme, yazma, söyleme” gibi ifadeler bulunmalıdır.